La ora del avuelo1
De Rivka Abiry
2

Grandfather Clock Illusion

Uno de los plazeres, puede ser por modo ke me kedí a bivir leshos de la sivdad, fueron las vijitas de mi inyeto. Rafael fue embiado por sus parientes kon muncha frekuensia. Se kedava kon mi durante sus vakansas i gozava del aire puro, de la guerta kultivada, kon sus diversos arvoles de rozas, del kumes kon sus gainas. Le plaziya suvirse a los arvoles ke estavan detras de la kaza i komer las frutas. Komo un ninyo chiko, Rafael en viniendo a vijitarme, siempre traíya un chiko sesto kon el, ke en retornando inchiya kon flores, frutas o sheshites de bavajadas. Yo estava feliz de tenerlo serka de mi. Se puediya ver por todos las partes de la kaza, korriendo i saltando todo el tiempo, komo un pasharo. Kuando lo topava, lo abrasava, lo bezava i me kontentava. Me aziya feliz kuando se asentava a la meza, teniya gana i kompartíyamos kon plazer la komida ke le aprontava, una de las kozas ke fue mi grande rekompensa. El de mismo me amostrava kara, i me akodro ke kuando una noche aviya relampagos, vino a mi kamarata para echarse kon mi. No kero ennyegar ke en vezes fue kaprichozo, ma siempre teniya bueltas. El era kapachi de djugar kon oras kon los alates de su papú i ansina de englenearse soliko. No kaliya kudiarlo i no me aziya angaria. Deviya solo echar una ojada. De todos modos era una kreatura enkantadora, trankila i poko a poko, kuando  los anyos pasaron, de una vijita a la otra, lo  vide engrandeserse. Komo ninyo le kontava kuentos i kuando el se transtorno a mi mijor kompanyero, empesó a amostrarme komo se empleya el komputador i komo se solvan los problemas.

Estó segura ke también el se aprovechó de sus vijitas. Me mirava espajar la kaza i kuando yegó a la edad de estar en la eskola me ayudava, me traíya guevos del kumes, arekojiya las avianas, los pipinos freskos, o las frangulas. De vezes se metiya kon mi a apegar las etiketas sovre los burkanes de dulses, o arekortar a las rozas. También kon el tiempo topó algunos amigos en el vizindado i kuando el era un poko mas grande, le permití de fraguar una tenta  de indianos para echarse ayí kon sus amigos. Esto era una lokura, ma para el una atraksyón ke no se olvidó fina oy. Kon el tiempo Rafael se merkó bisikleta para venir a vijitarme, kuando teniya tiempo i yo me akostumbrí a sus vijitas esporádikas o asperava ke me yame al telefono.

En todos estos anyos me di kuento ke el englenje deskojido de Rafael era la ora del avuelo, ke estava en la sala. Le plaziya asentarse enfrente de la ora i observar komo el pendulo briyava i se meneyava. Kreo ke él tanto amava esta ora, ke konosiya kada una i todas las partes de esta ora, komo funksionavan, o kuando i komo sonavan las melodiyas. Iva i iva, siempre dolasheava la ora. De vezes lo apanyava eskonder kozikas en un kantón, komo pedresikas o plumas, ma yo no le rompiya este hatir. Lo deshava djugar.

Kuando Rafael se fue a morar en una otra sivdad i yo me enviejezí, kaliya vender la kaza kon todo su mobilyaryo, i merkar un apartamento en un vizindado diferente. Por siguro, komo dishe, me arepentí ma deviya de azerlo, ma a mi avansada edad fue ovligada de azer este paso, afilú ke mi korasón yorava kuando vendí la kaza.

Un diya me se aserkó un primo miyo, ke viajava por el país i keriya ke le de el adreso de mi vieja kaza. Para dezirte la verdad me alegrí porke keriya saver ken morava ayí, komo la trokaron la kaza i lo ke el puediya kontarme sovre su vijita ayí. A su retorno me alegrí de eskuchar sus haberes i sovre todo era feliz kuando mi primo me trusho un kutí chiko ke le fue entregado de los muevos proprietarios, ke lo guadraron para darlo a mi.
Kuando tomí el kutí en la mano, vide una chika etiketa "Para mi kerida avuela", la eskritura de mi Rafael. Avrí el kutí, ma estava vaziyo ....

Kuando yamí por teléfono a Rafael, me disho:
“De ke kutí estás avlando?”
Kerido ijo, del kutí ke toparon en una kioshe arientro de la ora”. Está vaziyo, kualo aviya ariento?
“Kerida avuela, agora se de kualo estás avlando. Ma deké estás diziendo ke el kutí estava vaziyo? El kutí ke yo eskondí en la ora del avuelo, está yeno i debordando de bezos, ke yo te mandava. Kerida avuela, estos bezos eran i fin´ agora son las grasias miyas por todo lo ke izites para mi…”


Notes:

1. This short story originally appeared in El Amaneser of Istanbul. We are grateful to the editors of El Amaneser for giving us permission to reproduce it here, with minor editing by Ralph Tarica.

2. Rivka Abiry was born in Marseille in 1920, her mother being from Istanbul (Turkey) and her father from Vidin (Bulgaria). She spent her childhood in Vienna (Austria) and adolescence in Varna (Bulgaria). During the Second World War she moved with her family to Teheran (Iran). After the founding of the State of Israel she went to Israel (Haifa) where she presently lives. Her eldest son Haim fell in the Yom Kippur War, two days after his marriage. She achieved a high school education and a diploma from the Metropolitan College of London. She still works as an English medical secretary and is a computer expert. She is fluent in several languages, including Ladino. Her short stories in this language are being published in Ladino journals all over the world. She also has a radio program in Ladino. She writes that her life's resume is like the rainbow’s hues :"Muchas lagrimas i poko sorisos."

Copyright by Sephardic Horizons, all rights reserved. ISSN Number 2158-1800