Komo deskuvri la sinagoga de Coria 
Jacques Cory1

Esta istorya se puede meldar komo algo realista o surrealista. Algunos van a dizir "si non e vero e ben trovato", otros van a meldarla kon eskeptisismo, maraviya, o inkredulidad. No so un arkeologo, istoryador o un “medium.” So un ombre de negosios, kon un doktorado en étika de negosios. Do kursos en varias universidades, eskrivi livros akademikos, artikulos, un sitio internet, ma también una novela, ovra de teatro, i algunos poemas. Kada uno a su manera…

El 10 de agosto de 1998 eskrivi una letra al Alcalde de Coria anunsiandole ke tenia la intension de vizitar su sivdad, porke se supoza ke el nombre de mi familia Cory problabamente signifika de Coria. Le dishe ke mi lingua materna es el ladino, ma ke tambien estudyi el castellano. Le dizia ke moro en Israel, nasi en Egyto, de padres i nonos provenientes de Gresia i Turkia, i ke estuvi munchas vezes en Espanya por negosios. 

El 20 de agosto de 1998 me eskrivio el Alcalde de la Ciudad de Coria, Jose Ma. Alvarez Pereira, envitandome a vizitar su sivdad, dada la importansia de la empresa ke me mueve venir asta su tiera. El mismo dia resivi un email de Juan Pedro Moreno, arkeologo responsable del "Servicio de Asesoramiento Historico Cultural del ayuntamiento de Coria", ke me eskrivio ke mi vizita le paresava muy interesante i apasionante. Me disho ke hay dos lugares donde se puede topar la sinagoga de Coria. Le respondi al 24 de agosto ke me haria un grande plazer vizitar su sivdad i ver los lugares de la sinagoga, puede ser ke kon mi DNA podre despues de 500 anios ayudarle a topar la lokalizasion exakta de la sinagoga.

El dia de 8 de oktubre visiti la vieja sinagoga de Castelo de Vide del otro lado de la frontiera, en Portugal. Observi ayi komo avia sido konstruida la sinagoga i el 9 de oktubre viaji kon mi mujer Ruthy a Coria adonde fuimos resividos por Juan Pedro Moreno. Moreno me mostro tres posibles lugares de la sinagoga ma deskarti los dos primeros (DNA, intuision, o mazal?) Kuando arivimos al treser lugar, me disho Moreno ke ayi avia un problema porke la ansiana ke bivia ayi no asheptava avrirla a ninguno. En supito, la ansiana (la senyora Castañera), ke se asemejava exaktamente a mi madre, salio de su kaza. Le dishe ke vengo de Israel, me yamo Cory i ke la orijina de mi familia es de Coria. Keremos averiguar donde esta la sinagoga i le demandimos ke nos permetiera entrar en su kaza. Eya sonrio i nos invito a entrar. Moreno estava asombrado. Kuando entrimos, vide ke la kaza estava konstruida exaktamente komo la sinagoga de Castelo de Vide. Ma el portal era kuadrado i no en arko komo en la sinagoga de Vide. Kuando le demandi deke, me disho ke sintio de su familia, ke morava en la misma kaza durante siglos, ke el portal orijinal era en arko ma se destruyo durante el terretemblo de 1755. Abashimos al sotano (bodrum) i nos mostro livros antiguos, ma el mas antiguo era de 1500, despues ke los jidios fueron expulsados de Espanya en 1492. Le disho a Moreno ke estava de akordo a ke se agan ekkavasiones en su kaza para investigar los vestijios de la sinagoga.

En 1999 la kaza de la senyora Castañera fue vendida a un privado i asta 2011 no se izieron las ekskavasiones, ma Moreno me disho en 2011 ke bushkando en los arkivos de Coria komprovo unos anyos antes ke esta kaza era efektivamente la kaza de la sinagoga. No se puede vizitar la sinagoga porke viven ayi privados. En internet meldi ke la komunidad djudia de Coria se remonta al siglo XII. En la juderia vivian aproksimamente unas 46 familias ke se dedikaron a los ofisios de tornero, shastre, platero, arrendador de impuestos, ets. Kon motivo del dekreto de expulsion algunos djidios se establesieron en Portugal donde se konvirtieron al kristianismo, komo Yuda de Alba. En realidad, estas son los fechos.

Yo presumo ke los djidios de Coria (kon mis antepasados probablamente) se fuyeron al Portugal en 1492, siendo Coria en la frontera del Portugal ke resivio djudios asta 1497. Pensavan ke atornaran pishin a Espana i desharon la sinagoga al kudiado de una familia, ke troko su nombre, komo munchos marranos, kon nombres de arvoles - Castañera, los antepasados de la mujer ke ayinda morava ayi en 1998. Tomaron kon eyos todos los livros ebreos i por esto no avia en la kaza ningun livro anterior al 1500. Los djidios de Portugal fueron forsados a konvertirsen al kristianismo, ma munchos se fuyeron despues kon la kolaborasion de Dona Gracia Mendes i otros a Turkia, Gresia i Italia, donde mi familia moro asta ke emigraron a Ejipto, Israel, Fransia, o Brazil. La senyora Castañera, ke problabamente savia ke su kaza avia sido la sinagoga, siendo marrana, desidio a su vejez permeter ke se agan ekskavasiones i devolver su kaza a la funksion inisial de la sinagoga. Su semejansa kon mi madre no es una ilusion optika porke tenemos fotos kon eya, ma munchas djudias sefardias se asemejan asta agora a espanyolas, porke no se kazaron kon otros ke Sefardis durante 500 anyos. La simpatia ke nos amostro, avriendo su kaza a un Israeli djidio kuando no keria avrirla a sus konsivdadinos, prova probablamente ke savia algo sovre sus antepasados ebreos. Ma ken save komo se pasan las kozas: deke desidi vizitar Coria, deke el Arkeologo me demando ke le ayude a topar la sinagoga, deke la ansiana desidio avrirmos su kaza, komo un desendiente de Coria viniendo de Israel descuvrio la sinagoga despues de 500 anyos? Sera una echizeria, una koza de nada, una istoria logica? Ken lo save?

El patio de la sinagoga de Coria, la kaza de la Sra. Castañera, que asemeja a la sinagoga de Castelo de Vide en la frontiera de Portugal.

Foto en la kaza de la Sra. Castañera – la sinagoga de Coria, con eya, Juan Pedro Moreno, l'arkeologo de Coria, i Jacques Cory.


1 Dr. Jacques Cory is an international businessman specializing in Mergers and Acquisitions, as well as a pioneering author in business ethics and a lecturer at the university of Haifa (since 2004), Tel Aviv (2010/11), Technion (2009/10) in Israel, Insead in 2006, and other universities. Cory is the author of many articles; academic books published in the US at Kluwer, Springer, Mellen, and in Israel at Magnes, focusing on business ethics, in banks, M&A and the stock exchange, the future of capitalism, the 2007/10 Great Recession, the Economic Whirl, sustainability, corporate social responsibility, globalization; a novel published in Israel; a play in Hebrew translated into French. Cory held senior positions in the high tech industry.

Copyright by Sephardic Horizons, all rights reserved. ISSN Number 2158-1800